Welkom!

Welkom op de website van het onderzoeksproject ‘Dynamiek en Robuustheid van Multifunctionele Landbouw’!

Dynamiek en Robuustheid van Multifunctionele Landbouw was een tweejarig onderzoeksproject van Wageningen University, gefinancierd door het ministerie van EL&I en ondersteund door de Taskforce Multifunctionele Landbouw.

Op deze website vindt u alle informatie en uitkomsten van het onderzoeksproject dat is uitgevoerd door onderzoekers van de leerstoelgroep Rurale Sociologie.

Mocht u vragen hebben over het project en/of de uitkomsten, neem dan gerust contact met ons op.

 

Wageningen University

Leerstoelgroep Rurale Sociologie

Hollandseweg 1

6706 KN Wageningen

Tel: 0317 – 48 45 07

Of stuur een e-mail naar: secretariaat.rso@wur.nl

 

Publicatie rapportage onderzoeksfase 3; leren en competentieontwikkeling

 

Met trots presenteren wij hierbij het derde – en tevens laatste – rapport van het onderzoeksproject ‘Dynamiek en Robuustheid van Multifunctionele Landbouw’. Het rapport concentreert zich op de dynamiek en robuustheid van het leren en (benodigde) competentieontwikkeling van ondernemers in de multifunctionele landbouw (MFL).

Verdiepende interviews

In samenwerking met collega’s van Educatie- en Competentiestudies zijn, op basis van het eerdere veldwerk, diepte-interviews gehouden op 19 eerder bezochte bedrijven. Specifieke aandacht ging daarbij uit naar de wederzijde invloed van de bedrijfsontwikkeling (in verschillende situaties) en het leren van ondernemers. In dit rapport worden de uitkomsten van deze fase gepresenteerd en wordt tevens een brug geslagen naar het onderwijs.

Multifunctionele landbouw niet voor stoppers

De onderzoeksresultaten laten zien hoe het leren en de competentieontwikkeling van ondernemers er tijdens de ontwikkeling van het bedrijf uitziet. Naarmate het multifunctionele bedrijfskarakter sterker wordt, ontwikkelen ondernemers andere competenties dan voorheen. Denken in kansen, zakelijk zijn en netwerken worden daarbij veel genoemd. Dit laat nogmaals zien dat multifunctionele landbouw niet voor stoppende boeren is maar voor ondernemers die flink investeren in de toekomst.

Multifunctionele landbouw interessante context voor onderwijs

Het gehele onderzoeksproject laat duidelijk zien dat de MFL een sector van betekenis is die de aandacht verdient van zowel het initieel (het opleiden van toekomstige ondernemers) als het post-initieel onderwijs (het opleiden/bijscholen van huidige ondernemers). Wat betreft het initieel onderwijs, waar de focus lag, zien we niet alleen dat de specifieke dynamiek van MFL een rijke leeromgeving is op de kruispunten van verschillende inhoudsdomeinen (landbouw en bijv. recreatie), maar dat MFL in het algemeen een interessante context is voor de ontwikkeling van ondernemerscompetenties.

Waar te verkrijgen?

Het rapport is (kosteloos) te downloaden onder het tabblad ‘Uitkomsten en resultaten’ van deze website. Naast de nieuwste publicatie zijn op deze pagina ook alle eerder verschenen documenten van het onderzoeksproject verkrijgbaar. Papieren exemplaren zijn aan te vragen door een mail te sturen naar secretariaat.rso@wur.nl. Vermeld daarbij uw naam, adres en het aantal exemplaren dat u wenst te ontvangen.

Multifunctionele landbouw voorbeeld van nieuwe economie

Het industriële model van de afgelopen twee eeuwen heeft zijn beste tijd gehad. Het is tijd voor een samenleving waarin de verbinding centraal staat. Juist de multifunctionele landbouw is een voorbeeld van de economie van de 21e eeuw. Dat stelde Herman Wijffels, hoogleraar duurzaamheid aan de Universiteit van Utrecht op de Studiedag Dynamiek en Robuustheid Multifunctionele Landbouw gisteren (woensdag 15 juni) in Beesd.

De studiedag werd georganiseerd door Wageningen UR (University & Research centre) ter afsluiting van het tweejarig onderzoek naar de dynamiek en robuustheid van de multifunctionele landbouw. Hoogleraar en projectleider Han Wiskerke begon de dag met het onderstrepen van de economische potentie van de sector. Volgens de onderzoekers kan multifunctionele landbouw fors bijdragen aan het gezinsinkomen, verwachten ondernemers meer overnameperspectief voor hun kinderen en wordt er ook geïnvesteerd in de landbouwtak: het is dus geen exitstrategie.

Diverse vormen
Er zijn verschillende bedrijfsmodellen te vinden: van het megabedrijf met verschillende ondernemingen onder één dak tot het ‘Walcheren-model’, een gemengd kleinschalig familiebedrijf. De onderzoekers concluderen dat de multifunctionele landbouw in zijn diverse vormen een robuust bedrijfsmodel is dat past bij de maatschappelijke behoefte aan boeren op een andere manier (alle onderzoeksrapporten zijn te verkrijgen onder het tabblad “uitkomsten en resultaten” van deze website).

Het ministerie van Economie, Landbouw en Innovatie erkende bij monde van Jan van Vliet de multifunctionele landbouw als generator van werkgelegenheid en als verbinder van de boer met de burger. Een reden om het beleid bij te gaan stellen, met meer oog voor deze sector. Na het bestaan van de Taskforce Multifunctionele Landbouw moet de sector echter zelf de handschoen oppakken, zei Van Vliet, die optrad als vervanger voor directeur-generaal Annemie Burger van het ministerie van EL&I.

Samenwerken om te overleven
Herman Wijffels ziet de houding van multifunctionele ondernemers als voorbeeld voor een nieuwe economie. ,,We kunnen de crisis alleen overwinnen door oog te hebben voor ecologische en sociale duurzaamheid. We moeten samenwerken om te overleven. Daarbij is het zoeken van verbindingen cruciaal, en dat is wat de pioniers in de multifunctionele landbouw doen. Zij integreren verschillende aspecten van het bestaan en maken deze zo weer gezond.”

Wijffels vond het Wageningen UR-onderzoek ‘heel interessant, maar wel te defensief’. Daarmee refereerde hij aan de ‘mythes’ die de onderzoekers hebben ontkracht over de vermeende marginale economische rol van de multifunctionele landbouw. Hij ziet de landbouw als een van de belangrijke spelers in de groene ruimte, die allemaal samen de samenleving iets te bieden hebben. ,,Stad en land hebben elkaar hard nodig in de 21e eeuw. We mogen de plattelandseconomie niet uit het oog verliezen, alleen om de exporteconomie te redden.”

Dit artikel is gebaseerd op het persbericht dat, n.a.v. de Studiedag Multifunctionele Landbouw, door journaliste Tjitske Ypma is geschreven. 

Uitnodiging Studiedag Multifunctionele Landbouw

Op woensdag 15 juni a.s. organiseren wij ter afsluiting van dit onderzoeksproject een studiedag rond het thema multifunctionele landbouw. Centraal op deze dag staan de resultaten van twee jaar onderzoek naar de ‘dynamiek en robuustheid van multifunctionele landbouw’ in Nederland.

Download hier de volledige uitnodiging. Voor meer informatie kijk ook op de pagina “Studiedag” van deze website.

 

Tot ziens op 15 juni a.s.! 

 

Aankondiging Onderwijsdag Multifunctionele Landbouw

Op donderdag 19 mei a.s. organiseren de Groene Kennis Coöperatie, de Taskforce Multifunctionele Landbouw en KPC Groep de ‘Onderwijsdag Multifunctionele Landbouw’. De dag richt zich op docenten in het (groen)onderwijs die meer willen weten van multifunctionele landbouw, het ondernemen op deze bedrijven en de manier waarop het onderwijs hierop kan inspringen.

Workshop

Naast een bijdrage in de vorm van een inleidende presentatie organiseren wij, n.a.v. van onze recente onderzoekswerkzaamheden, een interessante workshop op deze dag. In de workshop staat de verankering van multifunctionele landbouw in het onderwijs centraal: hoe kunnen we aandacht besteden aan deze vorm van ondernemen en om welke (nieuwe) vormen van leren vraagt het?

 

Onderwijsdag Multifunctionele Landbouw

Doelgroep:           docenten, stagebegeleiders

Datum:                  19 mei a.s. van 09.30 – 16.15 uur

Locatie:                 Fruittuin Verbeek, Oldebroek

Deelname is gratis. Meer informatie over de dag, het programma en aanmelding is te vinden op de volgende website.

Altijd al eens willen modderworstelen, of toch liever een boeren barbecue?

De Taskforce Multifunctionele Landbouw heeft een studieprijs uitgeschreven voor leerlingen en studenten van het MBO, HBO en Universiteit:

 

Gaat jouw studieonderwerp over Multifunctionele landbouw? Doe mee met de Studieprijs Multifunctionele Landbouw en win, met vrienden en vriendinnen, een geheel verzorgde VIP-dag bij De Boerinn. Je mag zelf een dag samenstellen, met bijvoorbeeld polderchallenge, klompengolf of kaasmaken en barbecue.

Je moet het studieproject hebben afgerond tussen 1 januari 2010 en 15 april 2011, of ervoor kiezen volgend jaar mee te doen. Kies dan een opdracht-, project-, stage- of scriptie-onderwerp uit de multifunctionele landbouw. Wil je meer weten over de spelregels of je aanmelden? Kijk op www.multifunctionelelandbouw.nl/studieprijs

Wat is multifunctionele landbouw? Dit omvat agarische bedrijven die naast hun veehouderij-, akkerbouw- of tuinbouwbedrijf andere activiteiten uitoefenen, gekoppeld aan het primaire landbouwbedrijf. Deze activiteiten zijn zorglandbouw, recreatie, agrarische kinderopvang, boerderijeducatie, agrarisch natuur- en landschapsbeheer en/of de productie en verkoop van streekproducten. Een onderwerp zou dus kunnen zijn: het maken van een ontwerp voor een minicamping of de gevolgen van de bezuinigingen in het zorgstelsel voor zorgboerderijen. Maar (juist) ook andere ideeën zijn welkom!

Organisatie afsluitende landelijke bijeenkomst

Na de publicatie van het 2e onderzoeksrapport zijn de onderzoekswerkzaamheden van fase 3 alweer in volle gang. Er staat daarmee weer een interessante veldwerkperiode voor de deur! Naast het organiseren en uitvoeren van de interviews, wordt er ook alweer nagedacht over de afsluiting van het project eind juni van dit jaar. 

Het onderzoek wordt afgesloten met een landelijke terugkoppelbijeenkomst voor een brede groep geinteresseerden. De bijeenkomst zal naar verwachting begin juni van dit jaar plaatsvinden. Naast de presentatie van de uitkomsten van het gehele onderzoeksproject, wordt in verschillende paralelle workshops verder gediscussieerd over belangrijke thema’s uit het onderzoek zoals:

• Nieuwe vormen van bedrijfsorganisatie en -overname
• Leren en MFL
• Onderwijs en ondersteuning
• Gebiedsontwikkeling en MFL
• Beleid
• Etc.

De organisatie van de bijeenkomst in volle gang. Het programma, spekers, thema’s etc. zijn daarom nog niet helemaal uitgekristalliseerd. Meer informatie volgt!

Veel media-aandacht voor onderzoeksrapport fase 2!

De publicatie van het onderzoeksrapport van fase 2 is breed opgepakt door verschillende media en heeft daarmee veel aandacht gekregen. Naast vermelding op verschillende websites zijn er onder meer artikelen verschenen in Trouw, Boerderij, het Algemeen Dagblad, Veeteelt Magazine en het Reformatorisch Dagblad. De publicatie heeft ook aandacht gehad in de provincie door artikelen in het Limburgs Dagblad, Gelderlander, Provinciale Zeeuwse Courant (PZC) en de Leeuwarder Courant. De laatste twee kranten hebben de onderzoeksresultaten vanuit provinciaal perspectief bekeken. Dit heeft, in het bijzonder voor de Zeeuws-Vlaanderen editie van de PZC, een interessant artikel opgeleverd. Een uitgebreid artikel in Trouw (De Verdieping) moet nog volgen.

Naast de geschreven media is er ook op de radio aandacht geweest voor het onderzoek. Zo was er in het NOS Radio 1 Journaal van 19 januari (8.02-09.02 uur) een leuke rapportage opgenomen n.a.v. het onderzoek. Een verslaggever heeft op locatie gesproken met een van de onderzoekers en zorgboer Sjaak Groot van Hoeve Vredeveld in Lelystad. Ook is er een uitgebreid interview geweest met Omroep Gelderland.

CBS: Groei multifunctionele Landbouw

Het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) meldt vandaag op haar website dat het aantal agrarische bedrijven met nieuwe activiteiten weer is toegenomen.

In 2010 had bijna een kwart van de agrarische bedrijven in Nederland één of meerdere nieuwe activiteiten. In 2005 was het aandeel 23% waarna het aantal daalde tot 15% in 2008. Sinds 2009 is weer een stijgende lijn waarneembaar. Opvallend veel groei zit volgens het instituut in: loonwerk door derden, agro-toerisme (incl. educatie) en zorgactiviteiten (incl. kinderopvang). Het CBS meldt verder dat één op de tien bedrijven de omzet vooral uit de nieuwe activiteiten haalt (>50%). Opvallend is dat de omzetcijfers, sinds het begin van de meting in 2008, nauwelijks veranderd zijn.

Publicatie rapportage onderzoeksfase 2; empirisch onderzoek onder 120 multifunctionele landbouwbedrijven

Met trots presenteren wij hierbij het tweede rapport van het onderzoeksproject ‘Dynamiek en Robuustheid van Multifunctionele Landbouw’. Het rapport bouwt voort op de uitkomsten van de eerste fase waarin, door middel van een literatuurstudie en interviews met experts, een stand van zaken analyse is uitgevoerd rond de dynamiek en robuustheid van MFL.

Aanpak

De tweede fase van het onderzoek heeft zich gericht op een veldverkenning van de dynamiek en robuustheid van multifunctionele landbouw. Er zijn daarbij in totaal 120 bedrijven bezocht en diepte-interviews gehouden met betrokken boeren en boerinnen in zes onderzoeksgebieden. In dit rapport presenteren we de uitkomsten van de kwantitatieve en kwalitatieve analyse van het verzamelde praktijkmateriaal op het niveau van; 1) De multifunctionele activiteit (zorg, educatie, toerisme, etc.); 2) Het multifunctionele landbouwbedrijf en 3) De multifunctionele regio.

Belangrijke conclusies

Zonder al te veel vooruit te lopen op de onderzoeksresultaten is het de moeite waard om alvast wat belangrijke conclusies te vermelden. Het onderzoek toont in de eerste plaats duidelijk aan dat multifunctionele landbouw geen afbouwstrategie is, maar juist een bewuste toekomststrategie die voortkomt uit positieve drijfveren, zoals meer contact met burgers en directe relatie met consumenten. Ten tweede blijkt dat nieuwe activiteiten op het agrarisch bedrijf geen bedreiging zijn voor de klassieke primaire productie; integendeel, het gros van de multifunctionele ondernemers investeert zowel in nieuwe activiteiten als in de agrarische tak. In de derde plaats blijkt dat nieuwe activiteiten over de brede linie een duidelijke ondersteuning betekenen voor inkomensvorming op agrarische bedrijven. Ten vierde blijkt uit het onderzoek dat multifunctionele landbouw een bedrijfsmodel is dat in staat is om de decennialange trend van arbeidsuitstoot uit de landbouw een halt toe te roepen; op een aanzienlijk deel van de bezochte bedrijven is er juist sprake van een groeiende arbeidsinzet. En tot slot blijkt het uit onderzoek dat er sprake is van een aanzienlijke regionale verscheidenheid met betrekking tot multifunctionele landbouw; elk gebied heeft zo zijn eigen dynamiek en vorm van robuustheid.

Vervolg onderzoek

Zoals eerder op dit weblog gemeld (zie post: 1 nov. 2010: Wat maakt een goede MFL ondernemer?) bevindt het onderzoeksproject zich inmiddels in de derde en laatste fase met een focus op leren en competentieontwikkeling. Samen met collega’s van Educatie- en Competentiestudies gaan we de komende tijd door een serie aanvullende diepte-interviews (met eerder geïnterviewde boeren) de bestaande inzichten uit de eerdere veldwerkperiode rond leren verdiepen en proberen we meer zicht te krijgen op het leren, benodigde competenties en hun ontwikkeling (de inzichten rond leren uit de verkenning onder 120 bedrijven zijn doorgeschoven naar het volgende rapport). Waar de eerste interviews in het teken stonden van het begrijpen van de dynamiek en robuustheid van multifunctionele landbouwbedrijven in de algemene zin, is het vertrekpunt hier ‘leren’. Extra aandacht gaat daarbij uit naar de dynamiek (in de tijd) van het leren in relatie tot de specifieke bedrijfsontwikkelingskarakteristieken. De rapportage over deze laatste fase zal dit voorjaar verschijnen.

Waar te verkrijgen? 

Het rapport van fase 2: ‘empirisch onderzoek onder 120 multifunctionele landbouwbedrijven’ is (kosteloos) te verkrijgen op de pagina ‘uitkomsten en resultaten’ van deze website. Naast de nieuwste publicatie zijn op deze pagina ook alle eerder verschenen documenten van het onderzoeksproject verkrijgbaar.